Het definitieve financiële plaatje van gemeente Alphen aan den Rijn
GEMEENTE ALPHEN AAN DEN RIJN – De begroting van gemeente Alphen aan den Rijn gaat over ongeveer 400 miljoen euro. Hier moeten nu vele miljoenen op worden bezuinigd. De geplande bezuinigingen zijn in een gemeenteraadscommissievergadering technisch toegelicht. Voor de fijnproevers hieronder een financieel kijkje in het ‘huishoudboekje’ van gemeente Alphen aan den Rijn.
De gemeentelijke bezuinigingen zijn veroorzaakt door de Rijksoverheid. Deze ‘betaalt’ alle Nederlandse gemeenten om taken uit te voeren vanuit het Gemeentefonds. Vanaf 2026 krijgt elke gemeente hieruit aanzienlijk minder inkomsten. Voor Alphen aan den Rijn betekent dit dat als ‘we niets doen’ er jaarlijks een tekort ontstaat van bijna 24 miljoen euro.
Om dit tekort ‘weg te werken’ worden er grote bezuinigingen doorgevoerd. Voordat er besluiten worden genomen, doorloopt de gemeenteraad van Alphen aan den Rijn een heel proces. Als eerste zijn in werkgroepen voorstellen voor bezuinigingen gedaan zonder politieke insteek. Deze zijn door het college van burgemeester en wethouders (B&W) verwerkt. Vervolgens is voor de zomer de Kadernota 2025-2028 gepresenteerd door B&W. Hierin staan de uitgangspunten voor uitgaven en inkomsten van de gemeente. De politieke partijen hebben over de Kadernota gesproken. De gemeenteraad is het met sommige kaders niet eens en wil een aantal geplande bezuinigingen niet doorvoeren. Ondertussen is ook gewerkt aan de Programmabegroting voor 2025 met als uitgangspunt de Kadernota.
Bezuinigingen terugdraaien
Donderdag 24 september is tijdens een raadscommissievergadering door de politieke partijen een scenario gekozen om bepaalde bezuinigingen uit de Kadernota terug te draaien. Het gaat om scenario 2. Andere mogelijke scenario’s zijn afgevallen.
De belangrijkste keuzes uit scenario 2 zijn:
- Kinderboerderij Bospark behouden
- Evenementenleges minder verhogen
- Structureel sluitende businesscase voor Alphenpas maken
- Bijdragen aan sportverenigingen, zorg en vrijwilligers houden
- Investeren in renovatie Oude Raadhuis Burgemeester Visserpark
- Extra investeren in MFA Zwammerdam
Door deze wensen van de gemeenteraad klopt het financiële plaatje niet meer. Extra wensen betekent dat er meer geld wordt uitgegeven. Voor deze ‘nieuwe’ tekorten moet wel dekking worden gevonden. Er is nu een ‘gat’ in de begroting ontstaan. Dit loopt op van 560.000 euro in 2025 naar 2.262.000 euro in 2028.
OZB wordt niet verder verhoogd
Dit betekent dat er ergens meer inkomsten vandaan moeten komen óf dat er meer op iets anders wordt bezuinigd. Uitgangspunt van B&W is dat de Onroerende Zaakbelasting (OZB) in geen geval verder wordt verhoogd dan in de Kadernota staat. De geplande verhoging voor 2025 is nu voor inwoners 15 procent en voor ondernemingen 30 procent.
Er zijn ook bezuinigingen die om andere redenen niet (extra) kunnen worden doorgevoerd. Het gaat dan om wijzigingen vanuit lopende afspraken met derden. Het gaat ook om wijzigingen die niet realistisch zijn, dus ongewenst of niet uitvoerbaar.
Zoektocht naar maatregelen
Op 4 oktober is aan de hele Alphense gemeenteraad de Programmabegroting 2025 voorgelegd. Hierin staat waar de inkomsten van de gemeente vandaan komen, hoeveel dit er zijn en waar Alphen aan den Rijn haar geld aan uitgeeft. Dit financiële stuk van maar liefst 235 pagina’s is gebaseerd op de Kadernota 2025-2028. Donderdag 10 oktober is aan de raadscommissie financiën een technische toelichting gegeven op de Programmabegroting 2025.
Daarnaast is voorgelegd welke maatregelen kunnen worden genomen om de wensen van de gemeenteraad ‘te betalen’. Dat zal gebeuren in de Eerste Begrotingswijziging. Het totale ‘gevonden’ bedrag levert ongeveer een half miljoen euro op. Direct door te voeren maatregelen zijn bijvoorbeeld handhaven op de hondenbelasting en de parkeertarieven verhogen in twee stappen van 2.50 euro naar 3 euro per uur.
Uit een onderzoek blijkt dat in gemeente Alphen aan den Rijn aanzienlijk minder honden staan ingeschreven dan in vergelijkbare gemeenten. Volgens wethouder financiën Gert van den Ham gaat het om duizenden honden waar geen hondenbelasting voor wordt betaald op een totaal van 10.000 honden. Naderhand meldt de wethouder dat het effect van het voornemen om te handhaven direct merkbaar is en dat er al veel honden alsnog zijn ingeschreven.
Meevaller in septembercirculaire
Er zijn ook meevallers. De bijdrage van de Rijksoverheid uit het Gemeentefonds wordt twee keer per jaar verwerkt. Dit gebeurt in de meicirculaire en in de septembercirculaire. Gemeenten hebben de gewoonte om de meest pessimistische schattingen in te boeken. Dan is er in ieder geval een vorm van financiële zekerheid en kan ‘het’ alleen maar meevallen.
Dit jaar blijkt uit de septembercirculaire dat er minder tekorten zijn op het jeugdbudget vanaf 2026 en dat er een oplopende bijdrage is op WMO. Het jeugdbudget is 2.8 miljoen euro hoger uitgevallen. De bijdrage WMO loopt op naar 1.3 miljoen euro in 2028.
Begrotingswijzigingen
Om de zaken duidelijk te scheiden is ervoor gekozen om de Programmabegroting 2025 niet te wijzigen. Echter speelt tijdsdruk op de financiële afdeling van de gemeente een rol. Daarom stelt de gemeenteraad op 7 november eerst de Programmabegroting 2025 vast. Daarna volgt de Eerste Begrotingswijziging 2025 met de wensen uit scenario 2 hierin verwerkt. Als laatste wordt de Tweede Begrotingswijziging 2025 vastgesteld met de verwerking van de septembercirculaire.
De extra wensen op een rij
Waar gaan nu de wensen van de gemeenteraad zoals verwerkt in scenario 2 over? En welke wensen kunnen er ook daadwerkelijk worden uitgevoerd?
- Door de kinderboerderij in het Bospark te behouden en het Oude Raadhuis te renoveren, kan een totaalplan worden gemaakt voor de omgeving Bospark. Het hele gebied kan dan verder worden ontwikkeld.
Het Oude Raadhuis wordt gerestaureerd en gemoderniseerd. Het Oude Raadhuis wordt als monument gered en biedt voldoende comfort voor toekomstige gebruikers. De investering wordt in 2026 gedaan, in 2025 worden voorbereidingen getroffen. - De evenementenleges zouden kostendekkend worden gemaakt. De raad vindt dit ongewenst. Er wordt gevreesd voor minder evenementen dan normaal is voor een gemeente met de omvang van Alphen aan den Rijn. Financieel gezien wordt voortaan een realistische bijdrage in leges gevraagd. De kosten voor een vergunning zijn dan geen bottleneck voor organisatoren.De kortingen op bijdragen voor sportverenigingen, zorg en vrijwilligers worden helemaal teruggedraaid.
- De Multifunctionele Accommodatie (MFA) in Zwammerdam krijgt een extra budget. Hierdoor kan in dit nieuw te bouwen uitgebreide buurthuis onder meer een integraal kindcentrum (IKC) worden gerealiseerd. In het MFA komen onder één dak:
• Verschillende verenigingen
• Kinderopvang
• Buurthuis
• Bibliotheek
• Historische vereniging
• Basisschool
De realisatie van het MFA Zwammerdam stuit nog wel op bezwaren van enkele omwonenden.
Een complicatie bij de financiering van de renovatie van het Oude Raadhuis aan het Burgemeester Visserpark en de extra investering in MFA Zwammerdam is dat hier kosten voor onderhoud aan zijn verbonden. Die moeten dan weer worden ingeboekt als onderhoudslasten.
Niet meer terugdraaien
Andere wensen van de gemeenteraad om zaken terug te draaien, worden niet gehonoreerd. Het college denkt dat er dan te grote gaten in de begroting zullen vallen. Ook nog verder bezuinigen op gemeentelijk personeel lijkt niet realistisch. Meer verhoging van de Onroerende Zaak Belasting (OZB) vindt B&W geen goed idee. Bovendien is dat ook in het coalitieakkoord als ongewenst opgenomen.
Financiële samenvatting
De financiën van gemeente Alphen aan den Rijn zijn door B&W en de financiële afdeling van de gemeente voorbereid. Daarna stelt de gemeenteraad deze vast.
Eerst wordt de Kadernota 2025 vastgesteld. In de Kadernota staan de uitgangspunten voor de Programmabegroting 2025. De gemeenteraad wil echter een aantal bezuinigingen niet. Deze wensen van de raad wordt ‘scenario 2’ genoemd. Scenario 2 wordt verwerkt in de eerste wijziging op de begroting. De tweede wijziging is de verwerking van de septembercirculaire.
In een schema:
- Kadernota 2025-2028 (de plannen voor de komende jaren)
- Scenario 2 (aantal extra’s gevraagd door gemeenteraad)
- Programmabegroting 2025 (uitwerking van de plannen)
- Eerste wijziging door verwerken scenario 2 (gevolg is meer tekorten)
- Tweede wijziging door uitkomsten septembercirculaire (hieruit komen meevallers)
De Programmabegroting 2025, de Eerst begrotingswijziging en de Tweede begrotingswijziging worden na elkaar vastgesteld in de financiële raadsvergadering op donderdag 7 november. Voorafgaand is op 4 november een commissievergadering waarin technische vragen van de politieke fracties worden beantwoord.
Lees ook: Financiële keuzes voor de Alphense gemeenteraad in november
Lees ook: Kinderboerderij, evenementen, zorg en verenigingsleven lijken financieel gered