De Romeinse Limesweg in onze streken tijdens Dag van de Wetenschap
ALPHEN AAN DEN RIJN - De Limesweg ligt onder het maaiveld nog altijd langs de Rijn. Als er gebouwd wordt in gemeente Alphen aan den Rijn dan wordt regelmatig een stukje van deze Romeinse weg gevonden. Afgelopen zaterdag was in Museumpark Archeon een symposium over het noordwestelijk deel van de Limesweg.
Zes wetenschappers hebben zaterdag hun licht laten schijnen over de ‘geheimen’ van de Romeinse Limesweg. Over een aantal zaken zijn ze het eens, over andere niet. De algemene conclusie delen zij wel: er is meer wat we niet weten dan wat we wel weten over de Limesweg. Van sommige wegdelen is bekend waar deze liggen, van andere is er een werkbare hypothese en sommige stukken van de weg zijn ‘een verrassing’.
Dagvoorzitter is Saskia Stevens. Zij is, naast hoofddocent aan Universiteit Utrecht, leider van het multidisciplinaire project Constructing the Limes. Stevens introduceert de sprekers en bijt telkens het spits af tijdens het vragenrondje.
Project van Technasium Alphen aan den Rijn
De eerste sprekers tijdens het symposium zijn Sophieke de Bruijn en Heidi Huisman, leerlingen van het Alphense Technasium. Deze dag vertellen zij over hun project uit 2023, op zondag laten zij in het Romeinse Badhuis nagemaakte meetinstrumenten aan de bezoekers zien. Dat is namelijk het onderwerp van hun project.
De Technasium-leerlingen hebben uitgezocht welke meetinstrumenten zijn gebruikt om een Romeinse weg aan te leggen. Voorbij komen een landmeetinstrument, de groma; een afstandsmeter, de hodometer; een waterpas werkend met water en ook nog een stellage met katrollen om verschil in gewicht te laten voelen.
Waarom we veel niet (zeker) weten
Een kenmerk van wetenschap is dat nieuwe onderzoeken altijd aanleiding zijn voor nog meer vragen en voor andere invalshoeken. Als er ergens sprake is van voortschrijdend inzicht is het wel in de wetenschap. Dat blijkt uit de verschillende lezingen. De wetenschappers zelf zijn zich hiervan ook bewust. Zo begint Wouter Vos zijn praatje met: ‘Ik ben het met veel eens, maar…’
Er zijn, vertelt Vos, verschillende bronnen voor het aantonen van de Limesweg. Op de Peutingerkaart, een middeleeuwse weergave van Romeinse wegenkaarten, is de weg ingetekend. Er zijn ook verschillende Romeinse itineraria, dit zijn routebeschrijvingen, die informatie geven. Dit zijn aanwijzingen, maar pas als je de weg ook echt vindt tijdens een archeologische opgraving, weet je zeker dat deze er ligt.
Onder de grond
De uitdaging bij een weg als de Limesweg is dat er na tweeduizend jaar van deze weg boven de grond niets meer te zien is. Wel is de weg vrijwel overal nog onder de grond aanwezig. Er zijn verschillende manieren om naar de route van de weg te zoeken. Hiervoor gebruikt Mark Groenhuijzen computermodellen. Een computermodel gaat uit van allerlei gegevens. Zo zijn de loop van de Rijn, de komgebieden, de loop van oeverwallen en de ligging van grote veengebieden belangrijk.
Rinse Willet verzamelt data uit allerlei bronnen, zoals literatuur, landschappelijke inpassing en onderzoeken met onder meer lidar, een techniek om ‘onder de grond’ te kunnen kijken. De data leveren op dat ongeveer 100 kilometer weg is vastgesteld, 400 kilometer hypothetisch is en 300 kilometer waarschijnlijk is.
Begin en einde van de Limesweg
In de Late IJzertijd (tussen 100 voor en 300 na het begin van de jaartelling) is er al een uitgebreid wegenstelsel. Daarbij gaat het om natuurpaden, houten paden en veenwegen. Deze prehistorische wegen worden vaak gevonden bij graf- en urnenvelden, vertelt Christian Kicken. Regelmatig maken de Romeinse wegenbouwers gebruik van zo’n ouder pad.
Pas aan het einde van de eerste eeuw ontstaat een ‘echte’ Romeinse Limesweg. Keizer Hadrianus geeft de opdracht rond 125 om een geheel nieuwe weg in duurzaam eikenhout uit te voeren, compleet met een goed aangestampt wegdek van grind. Aan het einde van de derde eeuw functioneert deze Limesweg in de noordwestelijke grensstreek niet langer, zegt Cornelis van Tilburg. Dat komt vooral door gebrek aan onderhoud en dat komt weer omdat het Romeinse leger dan al is vertrokken uit ‘onze’ regio.
Lees ook: Romeinse vondsten uit gemeente Alphen aan den Rijn zijn ‘overal en nergens’ te zien